De obsessieve compulsieve stoornis
Symptomen waardoor de obsessieve compulsieve stoornis wordt gekenmerkt zijn obsessies en compulsies. Een obsessie is een gedachte die dermate angstig maakt dat deze geneutraliseerd moet worden (de compulsie). De angstgedachte herhaalt zich en dringt zich tot in het irritante op.
Een mooi voorbeeld is iemand die zijn huis verlaat en zich vervolgens begint af te vragen of hij geen elektrische apparaten aan heeft laten staan. De persoon ziet namelijk al helemaal voor zich hoe een in de brand vliegende televisie het hele huis in vuur en vlam zet (de obsessie). De persoon besluit om terug het huis in te gaan en om te controleren of dit het geval is (de compulsie). Vervolgens sluit hij de deur weer achter zich en begint het angstscenario weer opnieuw, waarna de persoon geneigd is om weer te gaan controleren.
De obsessieve compulsieve stoornis wordt regelmatig afgekort als OCS. Ook wordt de aandoening heel vaak OCD genoemd, dit komt van het Engelse obsessive compulsive disorder.
Symptomen van de obsessieve compulsieve stoornis
De aandoening uit zich in verschillende vormen. Kenmerkend is dat er altijd sprake is van een angstgedachte die geneutraliseerd of opgeheven moet worden met een bepaalde actie. Dit kan in de vorm zijn van tellen, controleren of schoonmaken.
Smetvrees
Smetvrees is de bekendste vorm van OCD. Bij smetvrees is iemand heel bang om besmet, en daardoor ziek te raken. Trapleuningen en deurkrukken worden vies gevonden en daardoor niet aangeraakt. Men opent deuren met de ellebogen - zodat de handen de deur of deurkruk niet aan hoeven te raken. Iemand met smetvrees wast zijn handen overmatig vaak. Wanneer er iets is aangeraakt dat besmet is, moeten de handen gewassen worden. Ook kan het zijn dat de patiënt vaak en lang onder de douche staat. Smetvrees mag niet worden verward met een andere aandoening waar men ook bang is om ziek te worden: hypochondrie. Bij smetvrees is er duidelijk sprake van een ritueel van angst besmet te raken (obsessies) en steeds wassen (compulsies). Van dit ritueel is bij hypochondrie geen sprake.
Controledwang
Bij controledwang is er sprake van angst de controle te verliezen of door nalatigheid een ramp of ongeluk te veroorzaken. Eerder konden we al lezen over de man die zijn huis verlaat en vervolgens weer teruggaat om te controleren of elektrische apparaten zijn uitgeschakeld en of de gaskraan wel is dichtgedraaid. Dit is een perfect voorbeeld van controledwang. Controledwang is een zeer invaliderende vorm van de dwangneurose omdat door het steeds controleren de geloofwaardigheid na iedere controle lager wordt. Hierdoor moet de patiënt steeds weer controleren omdat hij het na de laatste controle toch niet zeker meer weet. De patiënt begint als het ware te twijfelen aan zijn eigen beoordelingsvermogen.
Intrusies
Intrusies zijn verwerpelijke gedachten die zich steeds opdringen. Het gaat dan meestal om seksuele, agressieve of godslasterlijke gedachten. Een voorbeeld is iemand die lijdt aan de obsessieve compulsieve stoornis die op het perron staat te wachten en de gedachte krijgt iemand voor een langsrijdende trein te duwen (obsessie). Omdat deze gedachte helemaal niet bij de persoon past, gaat hij proberen de gedachte weg te drukken en een plek opzoeken waar het niet mogelijk is iemand voor de trein te duwen (compulsie). Een ander voorbeeld is iemand die geen messen wil gebruiken, uit angst iemand ermee te verwonden.
Teldwang
Bij teldwang is iemand steeds aan het tellen. Men telt bijvoorbeeld het aantal treden van iedere trap die men gebruikt of telt het aantal letters van een woord die men leest. Wanneer iemand wordt onderbroken in dit ritueel, dan moet het hele ritueel in veel gevallen opnieuw worden uitgevoerd. Bij teldwang is het tellen de compulsie. Het is bedoeld om een bepaalde angst op te heffen. Anders dan bij andere vormen van OCD is bij de teldwang de onderliggende obsessie echter moeilijk te achterhalen.
Behandeling van de obsessieve compulsieve stoornis
De behandeling van de obsessieve compulsieve stoornis kan bestaan uit twee delen. In eerste instantie kunnen medicijnen worden voorgeschreven. Het kan dan in eerste instantie gaan om angstremmers. Vaak worden hiervoor benzodiazepinen zoals oxazepam en diazepam voorgeschreven. In gevallen waarbij ook sprake is van depressie kunnen antidepressiva worden voorgeschreven. In sommige gevallen schrijft men antipsychotica zoals risperdal en zyprexa voor.
Effectiever dan medicijnen is echter de behandeling die men speciaal voor angststoornissen in het leven heeft geroepen. Deze behandeling heet exposure met responspreventie. Hierbij maakt men een soort top tien van situaties die angst oproepen. Daarbij rangschikt men de situaties trapsgewijs in de mate waarin zij angst oproepen, zodat er een lijst ontstaat die oploopt van weinig angst naar veel angst.
Iedere week wordt er vervolgens een angstsituatie ondergaan. Dit wordt exposure genoemd. Daarbij moet men de dwanghandeling die men altijd had als reactie op die angstsituatie nalaten. Iemand mag bij het verlaten van het huis bijvoorbeeld niet meer teruggaan en de gaskraan controleren. Iemand met teldwang mag niet meer tellen op een trap.
Naarmate de therapie vordert worden er steeds lastigere situaties ondergaan. Het wordt voor de patiënt steeds gemakkelijker om de dwanghandelingen na te laten. De therapie wordt voortgezet totdat de dwanghandelingen de patiënt niet meer beperken of invalideren.